Soma'nın hatırlattığı gerçek: Türkiye'de biten tarım sektörü
14 Mayıs’ta gerçekleşen Soma faciası az konuşulan bir gerçeği tekrar gündeme taşıdı. Ülke ölen 301 madencinin yasını tutarken, kazanın Dünya Çiftçiler Günü’nde yaşanması da trajedinin acı başka bir yönünü ortaya koydu: Soma felaketinde ölenlerin çoğu tarımdan ayrılan çiftçilerdi.
2002-2013 döneminde Türkiye’deki toplam tarım alanı yüzde 10,4 küçülerek 26.6 milyon hektardan 23.8 milyon hektara geriledi. Buğday, arpa gibi tahıllar ile diğer bitkisel ürünlerde ekili alanlar bu dönemde yüzde 12,9 küçülerek 17.9 milyon hektardan 15.6 milyon hektara gerilerken, nadasa bırakılan alanlarla birlikte bu ürünlerde toplam tarım alanı yüzde 14 küçülerek 23 milyon hektardan 19.8 milyon hektara düştü. Aynı dönemde sebze bahçelerinin toplam alanı yüzde 13 küçüldü. Meyve, içecek ve baharatlar ile süs bitkilerinin toplam alanı ise yüzde 21 büyüdü.
Tarım alanlarındaki azalma bazı illerde rekor boyutlara ulaştı. 2002-2013 döneminde söz konusu alanlar özellikle Hakkari’de yüzde 44, Kars’ta yüzde 38, Kastamonu’da yüzde 30 azaldı. Bu dönemde tarım alanlarındaki küçülmede bu illeri sırasıyla Şırnak, Yozgat, Konya, Zonguldak, Diyarbakır, Osmaniye, Gümüşhane, Kahramanmaraş Erzurum, Malatya, Karabük, Ardahan, Edirne, Afyon, Erzincan ve Ardahan izliyor.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Umut Oran maden işçilerinin, artık tarımla uğraşmayan çiftçiler olduğuna dikkat çekti. “Soma felaketinde ölenlerin çoğu tarımdan ayrılan çiftçilerimiz idi, Türkiye’de tarımda istihdam edilen sayısında hızla azalma yaşanıyor. Soma’daki madenlerde çalışanlar, Manisa’nın, Balıkesir’in, İzmir’in sulu tarım yapılmayan köylerinden gelen insanlarımızdan oluşuyor, hububat tarımı yapan bu çiftçiler yeterli gelir elde edemedikleri için maden ocaklarında çalışmayı tercih ediyorlar. Maalesef tarım ve hayvancılıkla geçim giderek güçleştiği için insanlarımız topraklarını bırakıp yer altında çalışmaya madene gitmek zorunda kalıyorlar.”
Tarım ambarı Türkiye net tarım ithalatçısı oldu
2002-2013 döneminde tarım sektöründe ihracat 2,2 katlık bir artışla 1.8 milyar dolardan 5.6 milyar dolara yükselirken, ithalat 1.7 milyar dolardan 7.7 milyar dolara çıkarak yaklaşık 5’e katlandı. 2002 yılında tarım sektöründeki dış ticarette fazla veren Türkiye, izleyen yıldan itibaren açık vermeye başladı. 2002 yılında yüzde 103 olan ihracatın ithalata oranı, 2013’te yüzde 70 dolayına geriledi. 2003 başından 2013 sonuna kadar olan 11 yılda Türkiye bu sektörde toplam 12,7 milyar dolar dış ticaret açığı verdi.
Temel ürünlerde ciddi üretim kaybı yaşandı
Ekilen alanlardaki azalmaya bağlı olarak temel tahıllar, diğer bitkisel ürünler ve sebzelerde ciddi üretim düşüşleri yaşandı. 2002 yılında 19,5 milyon ton olan buğday üretimi, 2013’te 17.9 milyon tonla bunun yüzde 8 altında kaldı. 2002-2013 döneminde patates, nohut, kuru fasulye, kırmızı mercimek üretiminde yüzde 20’nin üzerinde, tütün üretiminde yüzde 41, kütlü pamukta yüzde 11,5 düşüş gerçekleşti. Bu dönemde üretimi hızla artan ürünler ise dane mısır ile ayçiçeği. Aynı dönemde biber, pırasa, domates, karpuz, patlıcan, hıyar gibi temel sebzelerde de ciddi bir düşüş olduğu dikkati çekiyor.
Sektörün borcu patladı
Tarım sektörünün borçları da katlanarak büyüdü. Tarımın bankacılık sektörüne olan nakdi kredi borçlarının 2002 sonunda 4.1 milyar lira düzeyinde bulunan bakiyesi 11 yılda yaklaşık 8 kat büyüyerek Şubat 2014 itibariyle 36.4 milyar liraya yükseldi. Tarımın batık kredi borcu da bu dönemde 7 katlık büyümeyle 174 milyon liradan 1.3 milyar liraya yükseldi.
