KAPARİ
Yurdumuzda Akdeniz ikliminin hakim olduğu Batı Anadolu illeri başta olmak üzere, Orta Anadolu’da Tokat ve civarında,Doğu Karadeniz ve Güneydoğu illerinde doğal olarak yetişen GEBEREOTU(Capparis sp);çalımsı yapıda dik ve yatık olarak büyüyen dikenli bir bitkidir.Fosfor,potasyum ve kalsi-yumca zengin kalkerli ve killi toprakları seven ve güneşten hoş-lanan bir bitki olması nedeniyle, güneye bakan yamaçlarda kendili-ğinden yetişir ve iyi gelişir. Capparaceae familyasından olan gebereotunun Capparis spinosa ve C. Ovata olmak üzere iki türü mevcuttur.
GEBEREOTUNUN YETİŞTİRİLMESİ:
Doğada kendiliğinden yetişmek-te olan gebereotunun üretimi ge-nellikle tohumla olmaktadır. Tohumlar, ağustos ve eylül ayla-rında karpuzcuk şeklinde olan mey-velerden elde edilir.
Karpuzcukların içindeki merci-mekten küçük olgun kahverengi tohumlar, suyla yıkanıp güneşte kurutulur.(Yapılan bir araştırmada anaçlıklarda toplanan tohumların bindane ağırlığı 9.20 g.olarak bulunmuştur.)Daha sonra bu tohum-lar, ince elekten elenmiş eşit o-randaki yanmış koyun gübresi, or-man toprağı ve yıkanmış dere ku-mundan oluşan harçla hazırlanan fide yastığına Mart ayı sonunda ekilir.
Fidelik,topraktan 10-15 cm yüksekte düz hazırlanacağı gibi, 15-20 cm mesafeli ve 10 cm derin-likte karıklar açılarak da hazır-lanabilir. Karık şeklinde hazırla-nan fidelikte tohumlar karık sır-tına ekilir ve su karık içine verilir.Yabancı ot ve mantari has-talıklardan korunmak için fidelik harcı fümige edilmelidir.1 m2 fideliğe 6-9 g. Tohum ekiminden sonra fidelik düzenli olarak süzgeçle sulanmalı ve üzeri gerektiğinde plastik örtü ile örtülmelidir.Tohumlar normal şartlarda 25-30 günde çimlenir.Çıkıştan sonra yaz boyunca ot alımı, sulama ve ilaçlama düzenli olarak yapılmalıdır.
Fideler,sürgünleri kuruduktan sonra toprak seviyesinden Kasım-Aralık ayı içinde kesilip,kalan kısmın üzeri toprakla örtülmelidir.
FİDAN DİKİMİ:
Ocak-Şubat aylarında fidelikten sökülen fidanlar,sonbaharda derin sürüm yapılan arazilere Ocak ayından itibaren dikilebilir.Dikim mesafesi 3*3 veya 4*4 olmalıdır.Bu mesafelerde ve yaklaşık 20 cm derinlikte açılan çukurların dibine bir miktar yanmış hayvan gübresi konulup toprakla karıştırıldıktan sonra fidanlar dikilir ve sıkıştırılır.
Dikimden sonra fidanların üzeri toprakla kümbet şeklinde örtülüp etrafı çanak şeklinde açılarak can suyu verilmelidir.Usulüne göre dikilen fidanlar o yaz 1 m. ye kadar sürgün verebilir.Bu sürgünlerde 10-15 kadar çiçek tomurcuğu olabilir.Birinci yıldaki fidanlara yaz aylarının çok kurak gitmesi halinde su verilmelidir.Sulamada suyun gövdeye temasından kaçınılmalıdır.
Ayrıca böceklere karşı ilaçlama yapılmalıdır.
KAPARİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ:
Gebere otunun kapari denilen çiçek tomurcukları, mayıs ayı ortasından itibaren toplanmaya başlanır.Genellikle 10 mm’nin altındaki nohut şeklindeki tomurcuklar, toplama merkezlerinde %20’lik tuzlu suda ya da bir kat tuz, bir kat kapari şeklinde katlanarak muhafaza edilir.
Yurdumuzda pek bilinmemesine rağmen gebereotunun kök kabuğunun idrar söktürücü ve kabızlık giderici bir özelliği vardır.Çiçek tomurcuklarında bol miktarda vitamin ve protein vardır.Yapılan bir çalışmada 100g. Çiçek
tomurcuğunda kuru madde olarak; 67 mg. Fosfor, 9 mg. Demir, 24 mg. Protein,12 mg. Selüloz ve 2 mg. Lipid tesbit edilmiştir. Gıda, kozmetik,boya ve ilaç sanayiinde kullanılan kaparinin yurt dışına
ihracı genellikle salamura şeklinde olmaktadır. Konserve olarak hazırlanan kapari; turşu, salata,pizza üstü,balık ve av etleriyanında garnitür olarak yenilmektedir. Sağlık açısından karaciğer fonksiyonlarını düzenlediği ve cinsel gücü artırdığı da söylenmektedir.
Yapılan bir denemede; doğadan toplanan tomurcuklar bir kavanoz içinde %20’lik tuzlu suda üç ay bekletilip, sonra birebir oranında sirke içine konulmuştur.10 gün sonra yenildiğinde aroması ve lezzeti çok beğenilmiştir.
SONUÇ
Güneş seven,sıcak bölge bitkisi olarak bilinen gebereotu,yurdumuza önemli miktarda döviz getiren bir bitkidir. Yaz aylarında, atıl işgücünün değerlendirilmesi yönüyle işsizliği azaltması ve toplayıcılarına yeterli gelir sağlaması büyük avantajdır.
Çok yıllık derin köklü ve yayılıcı özelliği ile iyi bir erezyon kontrol bitkisidir.
Bu bitki, yurdumuzun uygun bölgelerinde, erozyona tabi yerlerde, normal kültür bitkisinin yetişmediği ya da ekonomik gelir elde edilemeyen güneye meyilli arazilerde yetiştirilerek daha çok döviz geliri sağlanıp, işsizlik kısmen önlenebilir.
Gebereotu yetiştiriciliği mutlaka tohumla üretilen fidanlarla yapılmalıdır. Doğadan sökülerek yapılan yetiştiricilik başarılı olmadığı gibi doğanın dengesini de bozmaktadır.
Tomurcukların toplanmasında bez torbalar kullanılmalıdır. Plastik torbalar, tomurcuğun kalitesini uzun süre bekletince bozmaktadır
