Mısır bitkisinin toprak üstü organlarında gal adı verilen şişkinlikler oluşturan hastalık etmeninin sporları (klamidospor) kahverengi elipsoid yuvarlak 7-13 mikron çapında olup, üzerleri diken şeklinde çıkıntılarla kaplıdır. Çimlendiklerinde tipik 4 hücreli promiselyum (basidium), her bir promiselyum hücresinde de bir veya iki çekirdekli tek hücreli, renksiz, iki ayrı karakterde yuvarlak-uzun oval sporidia (basidiospor) oluşur.
Etmenin tanımı ve yaşayışı
Mısır bitkisinin toprak üstü organlarında gal adı verilen şişkinlikler oluşturan hastalık etmeninin sporları (klamidospor) kahverengi elipsoid yuvarlak 7-13 mikron çapında olup, üzerleri diken şeklinde çıkıntılarla kaplıdır. Çimlendiklerinde tipik 4 hücreli promiselyum (basidium), her bir promiselyum hücresinde de bir veya iki çekirdekli tek hücreli, renksiz, iki ayrı karakterde yuvarlak-uzun oval sporidia (basidiospor) oluşur.
Hastalık ertesi yıla bulaşık toprak ve hastalıklı bitki artıkları ile geçer. Sporlar kış şartlarına çok dayanıklıdır. Klamidosporlarm bilhassa kumsal geçirgen ve sıcak topraklarda 8 yıl canlı olarak kaldığı saptanmıştır. Hastalıklı bitki artıklarını yiyen hayvanların sindirim organından da sporlar canlılıklarını yitirmeden geçerler. Gübre ile tekrar tarlaya taşınıp enfeksiyon kaynağı olabilirler. Kışlamadan sonra sporların hepsi aynı anda çimlenmez. Bir kısmı çimlenmeden daha sonraki yıllara kalabilir. Çimlenen klamidospor ve sporidia ancak 3-4 yaprak devresinde (40-60 cm. boyunda) olan bitkileri enfekte edebilir. Fide devresinde bitkinin fizyolojik ve morfolojik yapısından ileri gelen bir mukavemetle enfeksiyon olmaz. Yaşlı bitkilerin enfekte olması da oldukça güçtür. Enfeksiyon çeşitli mekanik yollarla özellikle rüzgarla bitki üzerine taşınan sporların çim borularının epidermis hücresinin zarından, stomatlardan ve ayrıca böcek, insan ve hayvanların açtığı yara ve eziklerden içeri girmesiyle olur. Hastalığın gelişmesi çevre koşulları ve bitkinin büyüme durumu ile ilgili olarak seyreder. Yağış hastalığın gelişmesinde önemli bir etkendir. Orantılı nem önemli değildir. Yağışların yaz başına kaydığı yıllarda hastalık daha çok görülür. Hafit yağış ve yağıştan sonraki kuru güneşli veya hafif bulutlu günler mısır rastığı gelişmesine etkili olur. Kurak bölgelerdeki sulama da hastalığı teşvik eder. Fungusun enfeksiyonu ve gal gelişmesi için en uygun sıcaklıklar 18-21 °C olarak saptanmıştır, inkubasyon periyodu koşullara bağlı olarak 11-21 gün olarak değişir. Sekonder enfeksiyonlar hem toprak yüzünde bir sene önceden kalmış sporlarla nemde yeni oluşmuş, olgunlaşarak dağılmış gallerdeki sporlarla olmaktadır. Enfeksiyon tamamen lokaldir. Bitkinin gelişmekte olan olgunlaşmamış dokularından iklim koşullarına bağlı olarak enfeksiyon olabilir.
Zarar şekli, ekonomik önemi ve yayılışı
Bitkinin tüm toprak üstü aksamında; yaprak, sap, koçan, püskül ve erkek çiçeklerinde görülür. Bu organlarda gal adı verilen şişkinlikler oluşturur. Galler önceleri sert olup parlak, gri beyaz renkli bir zarla kaplıdır. Olgunlaştıkça zar sararır. Üzerinde çatlaklar meydana gelir, süngerimsi bir hal alır ve içinde bulunan siyah toz şeklindeki kla-midosporlar etrafa dağılır. İklim koşullarına, mısır çeşidine ve bitkide oluştuğu yere bağlı olarak galler çeşitli büyüklükte (0,5-20 cm. çapta) olurlar. Galin oluştuğu yere, büyüklüğüne, sayısına, püskül ve koçan çıkarma devresindeki enfeksiyon durumuna bağlı olarak zarar derecesi de değişir. Koçan, erkek çiçekler ve boğumlarda çok tahripkardır. Ayrıca ürünün kalite ve kantitesini etkileyen zararlara da sebep olurlar. Hastalıklı bitkilerden alınan koçanlardaki daneler çürüklük etmenlerine karşı hassastır. Erken dönemdeki şiddetli enfeksiyonlar bitkinin ölümüne ve koçan çıkmamasına neden olur.
Mısır ekimi yapılan bütün bölgelerimizde görülen bu hastalık; Karadeniz Bölgesinde (Samsun'da) 1975 yılında yapılan incelemelerde tarladaki hastalıklı bitki oranının % 9.2, ürün kaybının % 12.2 olduğu, saptanmıştır. Ege Bölgesi ikinci ürün mısır ekim alanlarında (1983, 1984) en yüksek hastalıklı bitki oranının % 20, hastalık şiddetinin ise % 6 olduğu görülmüştür.
Konukçuları
Ülkemizde tek konukçusu mısır’dır. Bazı dış ülkelerde Guatemala otu (Euchlencınexicana Schrad.) üzerinde de gal oluşturduğu bildirilmektedir.
Mücadelesi
Kültürel Önlemler
Hastalıkla mücadelede kullanılan tek yöntemdir. Zararın önlenmesi veya en az düzeye indirilmesi için alınacak başlıca önlemler:
a) Mısır rastığının çok fazla zararlı olduğu yerlerde en az 3-4 yıllık bir münavebe uygulanmalıdır,
b) Çok erken ve çok geç ekimlerden kaçınılmalıdır,
c) Rastık keseleri olgunlaşmadan kesilip yok edilmelidir.
d) Rastıklı bitki artıkları ve güller ya çok derine gömülmeli veya yakılmalıdır. Hayvanlara yedirilmemelidir,
e) Bitkileri yaralamaktan ve fazla azotlu gübre vermekten kaçınılmalıdır,
f) Böceklerle mücadele ederek, bitkiyi yaralamaları önlenmelidir,
g) Dayanıklı çeşit tavsiye edilmelidir.
Kimyasal Mücadele:
Hastalığın yeşil aksam ilaçlı savaşımı ile ilgili olarak gerek dış ülkelerde gerekse yurdumuzda yapılan denemelerde uygulamaya verilebilecek etkililikte ilaç bulunamamıştır.
http://www.volkanderinbay.net/tarimnet/ |