5. GÜBRELEME MAKİNALARI

5.1. Çiftlik gübresi Dağıtma Makinelerinin İşe Hazırlanması ve Çalışması
5.2. Sıvı Gübre (Şerbet) Dağıtma Makineleri:
5.3. Bitki Artıkları ve Yeşil Gübrelerin yerilmesinde Kullanılan Makineler:
5.4. Mineral Gübrelemede Kullanılan Makineler:
5.5. Katı Mineral Gübrelerin Verilmesinde Kullanılan Makineler Görevi:
5.6. Makinelerde Aranacak Özellikler:
5.7. Santrifüjlü Gübre Dağıtıcıları
5.8. Çalışması ve Ayarları:
5.9. Sandıklı Gübre Dağıtma Makineleri:
5.9.1. Gübre Dağıtma Makinelerinde Çalışma Kuralları:

Organik ve mineral gübrelerin uygulama şekillerine bağlı olarak gübreleme makineleri şu şekilde sınıflandırılabilir.

Organik Gübrelemede Kullanılan Makineler

Çiftlik gübresi dağıtma makineleri

Sıvı gübre dağıtma makineleri

Bitki artıkları ve yeşil gübrelerin verilmesinde kullanılan makineler

Mineral Gübrelemede Kullanılan Makineler

Katı mineral gübrelerin verilmesinde kullanılan makineler,

Santrifüj sistemli gübreleme makineleri

Sandıklı gübreleme makineleri

Geniş dağıtma düzenli gübreleme makineleri

Sıvı ve gaz mineral gübrelerin verilmesinde kullanılan makineler

5.1. Çiftlik gübresi Dağıtma Makinelerinin İşe Hazırlanması ve Çalışması
Makinede gerekli yerler yağlanarak bütün organlarının iyi çalışıp çalışmadığı kontrol edilir.

Koruyucu kısımlar takılıp, lastik havalan ve zincir gerginlikleri ayarlanır.

Makine işaretine uygun ve her tarafa eşit olacak şekilde doldurulur.

Tarlaya gidildiğinde seçilen kuyruk mili devrine göre lama hızlan ve gidiş hızı ayarlanır.Atmaya başlanır, ayarlanan hızlar değiştirilmeden atma tamamlanır.

Dönüşlerde kuyruk mili kesinlikle durdurulur. Çiftlik Gübresi Dağıtma Makinelerinin Bakımı

îş bitiminde makine temizlenip gerekli yerler yağlanmalı

Aşınmış ve kırılmış parçalar değiştirilmelidîr.

Zincirler gevşetilip makine üzerine fazla ağır şeyler konulmadan pasa veya tahta aksamlarda çürümeye karşı gerekli tedbirler alınıp kapalı yerde muhafaza edilmelidir.

5.2. Sıvı Gübre (Şerbet) Dağıtma Makineleri:
Hayvanların sıvı dışkılarının veya gübrelik altında sızan suların su geçirmez yerlerde biriktirilmesinden elde edilen şerbetin tarlaya verilmesinde kullanılan makinelerdir. Şerbetin yoğunluğu 1,1-1,6 kg./dm' tür. Biriktirme sırasında şerbet içine katı parçalarda karışabilir.Bu şerbetin akıcılığını azaltır. Karışık durumdaki şerbet daha çok tarla ve çayır meraların gübrelenmesinde kullanılır. Temiz şerbet ise özel yapılmış kombine aletlerle toprak altına bitki sıralarına verilir.

Şerbet tankları farklı büyüklüklerde, genelde silindirik yapıda, şerbetin olumsuz etkilerine ve pasa karşı dayanıklı özel çelikten veya fiberglastan yapılırlar. Bir römorka veya özel yapılmış taşıyıcılara yerleştirilirler .Üstte doldurma kapağı, arkada dağıtıcı organ bulunur.

5.3. Bitki Artıkları ve Yeşil Gübrelerin yerilmesinde Kullanılan Makineler:
Ürün hasadından sonra tarlada kalan bitki artıkları ekim nöbetinde bir sonra gelen ürünün tohum yatağı hazırlığında sorun yaratmaktadır. Sapların hasattan sonra çeşitli şekillerde toplanıp değerlendirilmesi mümkünse de bu bazen pahalı bazen de bütün ürünler için mümkün olmayabilir.

Tarlada kalan tahıl sapları balyalama veya diğer yollarla toplanarak hayvancılıkta ve sanayide değerlendirilmektedir. Bu toplamanın pahalı veya mekanize olmadığı durumlarda alanların çiftçiler tarafından yakılması yoluna gidilmektedir.

Bu durum çeşitli yangın ve kazalara sebebiyet verdiği gibi toprakta bulunan faydalı bakterileri öldürerek toprak canlılığının kaybolmasına yol açmaktadır.

Yapılan çalışmalar özellikle tahıl saplarının parçalanıp çürütülmesi sonucu toprağa belirli oranda humus sağlandığını ortaya koymuştur.

Sapların parçalanmadan gömülmesi durumunda belirli derinlikte oluşan saplı tabaka nemin kaçmasına sebep olmaktadır. Sapların yeşil gübre ile uygulanması ise çürümeyi kolaylaştırdığından verimi büyük ölçüde artırmaktadır.

Bu parçalama işleminin iyi bir şekilde yapılabilmesi için kullanılan makineler bitki artıkları ve yeşil gübrelerin verilmesinde kullanılan makineler olarak adlandırılır. Saplar parçalandıktan sonra üzerine atılacak belirli oranda gübre veya şerbet (şerbet azotça zengindir, 100 kg. sap için yaklaşık 1 kg. saf azot atılır.) toprağın besin maddelerince zenginleşmesini sağlar ve karbon/azot oranını denkleştirip çürümeyi kolaylaştırır.

Bu gübreleme metodunda iki çeşit çalışma zinciri vardır.

Haşpaylı Biçerdöver-Azotlu gübre veya şerbet-Sürüm-Diğer çalışmalar Münavebe bitkisi ekimi. Haşpaysız Biçerdöver-Sap parçalama makinesi-Azotlu gübre veya şerbet Sürüm -Diğer çalışmalar-Münavebe bitkisi ekimi, 1' inci çalışma zincirinde saplar biçerdöver arkasına takılan haşpay denilen parçalama düzeninde parçalanarak tarlaya atılır.Diğer çalışmalara devam edilir.

Ülkemizde bu aletlerin kullanılması henüz yaygın değildir. Parçalama işlemi diskaro veya özel yapılmış traktör kasnağı ile çalıştırılan zincirlerle yapılmaktadır. Bunlarla istenilen oranda parçalama yapamadığı gibi işgücü ve zaman kaybına neden olmaktadır.

Ayrıca diskaro ile belirli derinlikle toprak tabakası sertleşmektedir. Değişik şekillerde parçalanıp tarlaya atılan saplar gübrelendikten sonra çeşidi toprak işleme aletleri ile gömülür.

Bu aletler soklu ve diskli pulluklar, tırmıklar, kültüvatörler, frezeler veya özel geliştirilmiş kulaklı pulluklar olabildiği gibi değişik alet kombinasyonları da olabilir.

5.4. Mineral Gübrelemede Kullanılan Makineler:
Mineral gübreler, katı, sıvı ve gaz olarak 3 şekildedirler. Katı mineral gübreler toz, kristal ve granül haldedirler.Mineral gübreler, bitki besin maddelerinden bir kaçını bünyelerinde bulunduruyorlarsa kompoze, tek bir besin maddesi içeriyorsa basit gübreler olarak adlandırılır.

5.5. Katı Mineral Gübrelerin Verilmesinde Kullanılan Makineler Görevi:
Piyasada bulunan katı mineral gübreleri istenilen miktarda ve eşit olarak tarlaya dağıtmaktadır.

5.6. Makinelerde Aranacak Özellikler:
Bütün gübre çeşitlerini dağıtabilmeli.

Gübrenin özelliğine karşı hassas olmalı.

Gübre sandığında gübre köprü yapmamalı bir karıştırıcı olmalı.

Rüzgara karşı da dağıtabilecek durumda olmalı.

Tarlanın düz ve engebeli oluşu dağıtmasına tesir etmemeli.

Küçük miktardan (50 kg/ha) büyük miktarlara kadar (1200 kg/ha) gübreyi toprak şartları ve arazi türüne bağlı kalmaksızın dağıtabilmeli.

Gübre dozu ayarı basit ve emniyetli olmalı.

Bütün iş genişliği boyunca eşit gübre dağıtabilmeli,

Deposu yeteri derecede büyük olmalı ve kolayca doldurulup boşaltılabilmeli.

Gübrenin olumsuz etkilerine ve pasa karşı dayanıklı olmalı.

Temizlenmesi, bakımı kolay olmalı.

Satın alınması kolay ve ucuz olmalıdır.

5.7. Santrifüjlü Gübre Dağıtıcıları
Bir depo ve altta bulunan dağıtıcı organdan meydana gelir.

Atılacak gübre miktarı gübre akış deliği açılıp, kapatılarak veya traktör hızı ile ayarlanır. Santrifüjlü dağıtma düzenleri diskli veya salınım (sarkaç) borulu olabilir.

Diskler üzerinde fırlatma kanatları bulunur. Kanat sayısı 2-18 olup değişik konum ve sayıda yerleştirilirler. Gübreye hız verirler ve dağıtım kalitesini etkilerler.

5.8. Çalışması ve Ayarları:
Hareket traktör kuyruk milinden şafta alınarak bir şanzımanla dağıtıcı organlara ve karıştırıcılara iletilir.

Kuyruk mili motor kuyruk mili olmalı, traktör üzerinde 540 devir/ dakika el gazı ile sağlanmalı ve sabit tutulmalıdır.

Traktörden hareket dağıtıcı disklere ve karıştırıcılara verildiğinde ayar sürgüsü açılır. Disk devir sayıları kuyruk milinin 540 devrinde 400-800 devir/ dakikadır. Çapları 200-500 mm. çevre hızları 15-30 m/s dir.

Gübrenin fırlatma uzaklığı çevre hızı, kanatçıkların durumu, disklerin yerden yüksekliği, disklerin yere göre konumu, gübrenin yapısı, rüzgar durumu, gübrenin diskler üzerinde hızlanma yolu uzunluğuna bağlı olarak değişir.Diskler yerden yükseldikçe fırlatma genişliği artar.Diskler normalde yere paralel olmalıdır.Ancak atılacak gübrenin toz kristal ve granüle oluşuna göre yukarı veya aşağıya biraz meyil verilebilir.Toz gübrelerde aşağı doğru eğilimli ve rüzgar perdeli olarak çalışılmalıdır. Normal olarak disklerin yerden yüksekliği toz gübrelemede 55 cm. Kristal ve granül gübrelemede 75 cm. olmalı, tarlada gidiş hızı 4-12 km/h olmalıdır. Disklerin fırlatma mesafesi ile iş genişliği aynı değildir, bunun için gidiş ve dönüşlerde bir katlama yapılması gerekir.

Sarkaç borulu gübre dağıtıcılarında fırlatma genişliği iş genişliğine eşit olduğundan katlama yapılmaz. Bu makineyle tarlada 4-12 km/h arasında bir hızla gidilmeli, depoya gübreyi tarlada doldurmalı ve gübre konulduğunda traktörün türüne ve tekerleklere ağırlık bağlanmalıdır. Makinelerde çeşitli gübrelere göre ayar cetveli verilmiş olsa da kullanılan gübreye göre atma sırasında makinenin tekrar ayarı gerekir.Dekara atılması istenilen gübre miktarı, gübre çıkış deliği açılıp kapatılarak veya traktörün gidiş hızı değiştirilerek ayarlanır.

5.9. Sandıklı Gübre Dağıtma Makineleri:
Sandıklı gübre dağıtma makineleri bir gübre sandığı, dağıtıcı organ, ayar ve hareket iletim düzeninden meydana gelir. iş genişlikleri sandık iş genişliğine eşit olup dağıtıcı organ sandığın bütün genişliği boyunca altta veya alt yan kısımdadır.Kapasiteleri her metre genişlik için 50-100 kg. iş genişlikleri 3 m. kadardır.Hareket tekerden veya kuyruk milinden alınabilir.Toz gübrelerin atımında daha elverişlidirler. İş genişlikleri ve gidiş hızları santrifüjlülere nazaran daha düşüktür. Dağıtıcıların; yarıklı, delikli plakalı, merdaneli, zincirli, tabaklı dağıtıcılar gibi çeşitleri vardır.

5.9.1. Gübre Dağıtma Makinelerinde Çalışma Kuralları:
Askılı tiplerde özellikle Santrifüj dağıtıcılarda çalışma sırasında yükseklik değiştirilmemelidir.(Traktörün ön seçme kolu pozisyon kontrolde)

Engebeli yerlerde fazla hızlı çalışmamalıdır.

Katlamalar iyi yapılmalı, gerekirse işaret kullanılmalıdır.

Kuyruk mili devri verilen devirde sabit tutulmalı el gazı kullanılmamalıdır.

Ayar düzenleri sık sık kontrol edilmelidir.

Santrifüj dağıtıcılara rüzgarlı havalarda perde yoksa çalışılmamalıdır.

Bakini ve Emniyet kuralları

Çalışmadan sonra traktör ve makine iyice temizlenmelidir. Aşınmış ve kırılmış parçalar değiştirilmelidir.

İlgili yağlar bakım ve kullanma kitabına göre kontrol edilmeli, gerekli yerler yağlanıp makine kapalı yerde muhafaza edilmelidir.