TURİZM ve  KIRSAL TURİZME BAKIŞ 

Dünya Turizm Örgütü verilerine göre 2009 yılında uluslararası turizm gelirleri yaklaşık bir trilyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Her ne kadar bir yıl öncesine göre bir artış görülse de, döviz kurlarındaki dalgalanmalar ve enflasyonun etkisi deflete edildiğinde uluslararası turizm gelirlerinin reel olarak düştüğü görülmektedir (WTO,2010). 

Bu veriler genel olarak kum-deniz-güneş üçlüsünü esas alan  uluslararası kitle turizm hareketine ait verilerdir. Oysaki özellikle gelişmişlikle paralel olarak yoğun iş ortamından ve kent yaşantısından uzaklaşmak üzere insanların kırsal alanlara doğru, alternatif turizm kapsamındaki faaliyetlere katıldıkları görülmektedir. Bunlardan biri olan  kırsal turizm, kır ve yerel kültürü tanımanın ötesinde karşılıklı etkileşimi de zorunlu kılmaktadır. Avrupa ve Amerika’da 100 yıldan fazla bir geçmişe sahip bulunan alternatif turizm hareketi, özellikle  dağlık ve ormanlık alanlarda  kırsal kalkınmanın sağlanmasında önemli yararlar sağlamaktadır. Amerika da ve diğer ülkelerde kırsal alanların geliştirilmesi için önemli faaliyet alanlarından biri olarak tanımlanmıştır.  Kırsal turizmin ekonomik katkısı yanında, sosyal, kültürel ve çevresel bakımdan da önemli katkıları söz konusudur.  Kırsal alanlarda turizmin gelişmesi sonucu yeni iş olanakları doğmakta, hizmet sektörünün gelişmesine katkı sağlamakta bu ise kente göçü yavaşlatmaktadır (Özçatalbaş, 2000; Özçatalbaş, 2006; Özçatalbaş ve ark, 2010). Kır ve kent entgrasyonunun sağlanmasına yardımcı olmaktadır. 

Avrupa’da Durum ve Örnekler

 

 

Farklı yıllarda özellikle Avrupa’da  bulunduğumuz İtalya, İsviçre, Almanya, Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Portekiz gibi ülkelerde kırsal turizmin kırsal alandaki etkisini görmek ve incelemek mümkün oldu. Bazı toplantıların konusu doğrudan kırsal turizm idi, bildiriler sunduk. Bazılarında ise ilgi alanımız olması nedeniyle konuyu yerinde inceleme gereği duyduk. Seyahatler yaptık. Bu gezilerdeki bazı izlenimlerimi paylaşmak isterim. Örneğin İsviçre’nin Goms bölgesine yaptığımız ziyaretteki saptamalarımız ilginçti. Goms bölgesinde 1970’li yıllarda tarımın kırsal ekonomideki ağırlığı %80’lerin üzerinde iken, 2000’li yıllarda %10’un altına düşmüştür. Hizmet  sektörünün payı ise kırsal turizm gibi etkinlikler nedeniyle %70’lerin üzerine çıkmıştır.  Bu gelişmeler çeşitli PLA yaklaşımı gibi katılımcı projelerin uygulanması ile sağlanmıştır. Portekiz’de Douro havzasında, Macaristan’da tam anlamıyla profesyonel günübirlik köy düğünü (village wedding ceremony) gibi son derece profesyonelce yapılan etkinlikler, Polonya’da organik tarımın da yapıldığı organik agro-turizm faaliyetleri, Almanya’da çiftlik tatili (farmholiday) uygulamaları önemli  örnekler olarak Türkiye’ye de ışık tutacak özellikteki uygulamalardır.  Ayrıca kırsal turizm daha çok iç turizme yöneliktir. Örneğin  Almanya’da binin üzerindeki kırsal turizm noktasının çok önemli bir bölümünde iç turizm hakimdir, yalnızca %5 kadarı dış turizme yöneliktir (Özçatalbaş, 2006).

  Türkiye’de ki Gelişmeler

Türkiye’de kırsal turizm genel olarak planlı ve bilinçli bir kırsal kalkınma aracı olarak kullanılamamıştır. Ancak organize bir kırsal turizm faaliyeti olarak değilse de,  daha çok yayla turizmi veya bireysel girişimlerle ortaya çıkan bir turizm hareketi olarak, İzmir Şelçuk’ta Şirince köyü, Trabzon Uzungöl, Manisa Yunt Dağı, Antalya Manavgat Değirmenözü köyü, Akseki’nin Ürünlü ve Ormana köyleri gibi çeşitli köylerde kırsal turizm anlayışına tam olarak uygun olmasa da hayat bulmuştur.

Kırsal turizm konusu, potansiyelin yüksek olduğu Türkiye’de son yıllarda konu daha sıklıkla konuşulmaya başlamıştır. Hatta farklı fonlardan desteklenen çeşitli projeler de uygulanmıştır. Oysaki konu kırsal alanda yaşayanlara alternatif bir geçim kaynağı sunmak bakımından son derece önemlidir. Bu fonlardan en önemlisi bulunduğumuz ayın sonunda başvurusu tamamlanacak olan kırsal turizmi geliştirmek üzere Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Hibe Programı  (IPARD) kapsamında verilen desteklerdir. Sözkonusu program, Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası kapsamında, Kırsal Kalkınma Politikası ve ilgili politikalarının uygulanması ve yönetimi için uyum hazırlıkları ve bu kapsamda politika geliştirilmesine katkıda bulunacak projeleri desteklemektedir. Et ve süt üretimi, bu ürünlerin işlenmesi ve pazarlanması, meyve ve sebze, su ürünleri, kültür balıkçılığı, modern çiftçilik faaliyetleri arıcılık ve bal, ticari bitki üretimi, kırsal turizm, yerel ürünler ve mikro işletmeler yüzde 50 ile 65 oranında hibe ile desteklenmektedir. Proje bütçelerinin üst sınırı 400 bin avrodur ve IPARD kapsamında hibeden yararlanacak iller “Amasya, Afyon, Balıkesir, Çorum, Diyarbakır, Erzurum, Hatay, Isparta, Kahramanmaraş, Kars, Konya, Malatya, Ordu, Samsun, Sivas, Şanlıurfa, Tokat, Trabzon, Van ve Yozgat” olarak sıralanmaktadır. Projeler; mikro girişimciler, üreticiler, tüzel kuruluşlar, üretici birlikleri ve kooperatifler tarafından sunulabilmektedir (Anonim,2010a).

 

 İller Nasıl seçildi? 

Türkiye’de kırsal alanda turizmi geliştirme projelerinde üst destek sınırı 200 bin avrodur.  Kırsal turizme yönelik hibe alacak iller ise;  Amasya, Çorum, Diyarbakır, Erzurum, Hatay, Kahramanmaraş, Kars, Konya, Samsun, Sivas, Şanlıurfa, Tokat ve Trabzon olarak belirlenmiştir.  Bu illerdeki girişimcilerin veya çiftçilerin;  pansiyon ve benzeri konaklama tesisleri kurmak, yemek ve restoran hizmetlerini geliştirmek, tarım turizmi tesislerinin kurulmasına ve geliştirilmesine destek vermek gibi turistik ve rekreasyonel faaliyetlere yönelik yatırımlara (sportif faaliyetler, doğa ve tarihi geziler gibi) yönelmeleri beklenmektedir(Anonim,2010a). Ancak kapsamdaki illere bakıldığında özellikle “kırsal turizm” bakımından aynı düzeyde hatta daha yüksek düzeyde önemli ve yüksek potansiyele sahip bazı illere yeterince yer verilmediği görülmektedir. Antalya, İzmir, Muğla, Rize, Hatay, Tekirdağ, Mersin ve Adana gibi iller bunlardan bir kaçıdır. TBMM Tarım Orman ve Köyişleri Komisyonu Başkanı Adana Milletvekili Prof.Dr.Vahit Kirişçi Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Hibe Programı'ndan yararlanacak illerin üç temel kritere göre belirlendiğini belirtiyor.  Bu kriterlerin ilki ilin Gayrisafi Yurtiçi Hasıladan (GSYİH) aldığı paydır. Bunu, ilin dışarıya göç verme durumu ve kırsal alanların ve tarım sektörünün ildeki potansiyeli izlemektedir.  Ayrıca hibe programı dışında kalan illerin ise Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın sürdüreceği kırsal kalkınma desteklerinden faydalanmaya devam edeceği  bildirilmektedir(Anonim, 2010b). Aslında söz konusu kriterler genel olarak kırsal turizm dışındaki diğer alanlarda uygun olabilir. Ancak kırsal turizmin özelliği ve  kapsamı gereği farklı kriterleri de dikkate almak gerekli olmaktadır. Tüm illeri destekleyecek yeterli fon olmaması nedeniyle kuşkusuz il seçimi gereklidir. Ancak ele alınan kriterler yanında, ilin turizm potansiyelini dikkate alacak yeni kriterlerin ortaya konulması, ülkenin kırsal turizm potansiyelinin tam olarak değerlendirilmesi için gereklidir.

 

Kaynaklar

Anonim,2010a. IPARD Programı, http://www.tkdk.gov.tr/files/IPARD_Program_son1.doc , Ankara.

Anonim, 2010b, IPARD Dışında Kalan İllere Tarımsal Destekler Sürecek. http://www.haberler.com/kirisci-ipard-disinda-kalan-illere-tarimsal-2153754-haberi/ Cihan Haber Ajansı 17.07.2010 14:07 [2153754]. 

Özçatalbaş, O., 2000. Kırsal Turizm ve Geliştirilmesinde Yayımın Önemi, Türkiye 4. Tarım Ekonomisi Kongresi, Tekirdağ, 2000.

Özçatalbaş, O., 2006. Türkiye’de Kırsal Turizm Potansiyeli Ve Geliştirilmesi. TURİZM VE MİMARLIK SEMPOZYUMU, 28-29 Nisan 2006, Antalya.

Özçatalbaş, O., S.Mansuroğlu, I.C.Ceylan, H.Akcaoz, I.Kutlar, 2010. The Evaluation of the importance of rural tourism extension for community development and Turkey, WFL, International Journal of Food, Agriculture & Environment (JFAE). Volume 8, Issue 3&4, Print ISSN: 1459-0255 / Online ISSN: 1459-0263. Helsinki.

WTO,2010. Facts & Figures. http://www.unwto.org/index.php.