 ŞEVKET ÖZÜGERGİN
İRAN’A AMBARGO VE ALTIN İHRACATIMIZ .
ABD’nin İran’a uyguladığı ambargo ve söz konusu ülkeye yaptığımız altın ihracatının bu çerçevede değerlendirilmesi daha uzun süre gündemde kalacağa benzemektedir. Konunun özeti şudur:
ABD ve Avrupa, İran’ı nükleer silah yapma yolunda olmakla ve bu amaçla zenginleştirilmiş uranyum elde etmeye çalışmakla suçlamaktadır. İran ise, bu iddiayı reddetmekte ve amacının nükleer enerji üretimi olduğunu öne sürmektedir.
ABD, İran’ın nükleer silaha sahip olmasının bölgedeki dengeleri bozacağı endişesiyle İran’a petrol ambargosu uygulamaya başlamıştır. Başkan Obama Temmuz 2010 da ambargoyu yasal hale getirmiş ve bu arada İran’dan petrol ithalatını azaltmayan ve ambargoya uymayan ülkelere mali yaptırımlar da uygulanacağını açıklamıştır. (Türkiye karara kısmen uymuş ve petrol ithalatını % 10 oranında azaltmıştır)
Başkan, ABD Hazinesine, İran Hükümetinin dolar ve altın dahil, kıymetli maden elde etmesine yardımcı olan herkesin ambargo kapsamına alınması yetkisini vermiştir.
Geçtiğimiz hafta, ABD Senatosu ek yaptırımlara karar vermiş ve enerji, taşımacılık, gemi yapımı, nükleer santraller gibi sektörlerle ilgili ürünleri İran’a satan veya tedarik eden kişileri ambargo kapsamına alan bir yasa teklifini 94 e karşı sıfır oyla kabul etmiştir. Tasarının yasa haline gelmesi ve Başkan’ın onayına sunulması için Temsilciler Meclisi’nde de kabulü gerekmektedir ama farklı bir sonuç beklenmemektedir. Kapsama, kıymetli madenlerin de alınması kesin gibidir
İran için petrol çok önemlidir. Dünya petrol rezervlerinin % 9 una sahiptir. IMF’in 75 dolar/varil gibi bir muhafazakar hesabı ile bile rezervin değeri 10 trilyon dolardır. Buna 3,5 trilyon dolarlık gaz rezervini eklemek gerekecektir. Ülkenin toplam ihracat gelirinin % 90 ı petrolden sağlanmaktadır. 78 milyonluk nüfusun yaş ortalaması 27’dir. Yani genç bir nüfusa sahiptir. En büyük petrol ithalatçıları Çin, Güney Kore, Japonya ve Hindistan’dır. Bu ülkeler de, ambargo dolayısıyla alımlarını azaltmışlar ve sigorta sisteminde güçlüklerle karşılaştıklarını öne sürerek, fiyat indirimi istemeye başlamışlardır.
Ambargodan önce 1 dolar yaklaşık 10.000 riyal iken ambargodan sonra parite 30.000 riyale kadar çıkmıştır. İçeride fiyatlar hızla yükselmiştir.
Kısacası İran, petrol satımında, kredi sağlamakta ve ihtiyaçlarını gidermekte sıkıntıya düşmeye başlamıştır.
İran, Türkiye için önemli bir ülkedir. Yılda yaklaşık 9-10 milyon ton petrol ve 10 milyar metreküp gaz ithalatımız vardır. Bu iki kalem için yaptığımız ödeme 10 milyar dolardır.
İhracatımız açısından önemli bir ticaret ortağımızdır. İhracatımız içinde son zamanlarda altın öneli bir yere sahip olmuştur ve zaten tartışma da bundan çıkmıştır. Yılın ilk 9 ayında altın ihracatımız (Çoğunluğu İran’a) 10,7 milyar dolar, Ekim’de 1,5 milyar dolardır. İran’dan petrol ithalatı,TL ile yapılmakta, İran, mali ambargo nedeniyle TL yi dolara çeviremediği için, parasını altına dönüştürerek memleketine götürmektedir.
ABD, bu işlemin ambargo kararına aykırı olduğunu, İran’a bu yolla döviz sağlandığını öne sürmektedir.
Türkiye’nin karşı görüşünü ise şu şekilde özetlemek mümkündür.
-Altın, Türkiye’nin ihraç ettiği 20.000 üründen biridir ve ayrı bir prosedüre tabi değildir.
Altın ithal edilmekte ve katma değer sağlanarak ihraç edilmektedir.Bu arada yurt içindeki altın da değerlendirilmektedir.
Bu yaklaşım bizce de doğrudur. -İran’ın nükleer silah yapmaya hazırlandığı yolundaki iddialar kesinleşmemiştir
-İran önemli bir ticaret ortağımızdır. Altın ihracatımızın durdurulması, dış ticaret ve cari açığımızı olumsuz etkiler
-Başkan Obama’nın kararında “İran HÜKUMETİNE sağlanacak dolar veya kıymetli maden”’den söz edilmektedir. Oysa Türkiye ihracatını özel sektöre yapmaktadır. ABD, Hükümetlerin bilgisi ve onayı olmadan böyle bir ticaretin gerçekleşemeyeceğini öne sürmektedir.
-ABD ve AB’nin kararı bizi bağlamaz. Ortada bir Güvenlik Konseyi Kararı yoktur. Türkiye, AB’nin tam üyesi değildir.
Bu görüş, hukuken doğrudur. Ancak özellikle ABD ile olan siyasi ,ekonomik ve güvenlik işbirliği göz ardı edilemeyecek kadar önemlidir.. |
